خودکارآمدی سواد اطلاعاتی: چارچوب مفهومی‌ و زمینۀ پژوهشی

هدف: مقالۀ حاضر به بررسی مفهوم خودکارآمدی به‌عنوان سازۀ روانشناختی مهم و تأثیرگذاری در رفتار انسانی و نیز «نظریۀ شناختی - اجتماعی» و ارتباط آن با مفهوم سواد اطلاعاتی، به‌عنوان یکی از پیش‌نیازهای اساسی زندگی در جامعۀ اطلاعاتی و فرایند یادگیری مدرن و مادام‌العمر می‌پردازد. روش‌شناسی: مرور ادبیات موجود در رشته‌‌های روانشناسی، آموزش و پرورش، ارتباطات، جامعه‌شناسی، علم اطلاعات و علوم رایانه. یافته‌ها: خودکارآمدی شاید بر میزان علاقه، تلاش، پشتکار، لذت، خودتنظیمی‌ و در نهایت عملکرد فرد، تأثیر مطلوبی داشته باشد و به‌عنوان یکی از عوامل شایستگی اجتماعی، شایستگی شبکه‌ای، موفقیت، رضایتمندی تحصیلی و کاری و غلبه بر ترس‌هایی مانند ترس‌های اجتماعی و ترس از فناوری نقشی جدی ایفا کند. سواد اطلاعاتی به عنصری درونی مانند خودکارآمدی موکول و مشروط می‌شود. در برخی پژوهش‌ها، خودکارآمدی بالاترین و بیشترین همبستگی و تأثیر را بر رفتار جست‌وجوی اطلاعات داشته است که اهمیت بسیار آن را نشان می‌دهد. خودکارآمدی سواد اطلاعاتی با عواملی مانند سن، جنسیت، سطح تحصیلات، پایۀ تحصیلی، تجربه، آموزش، دانش زبان انگلیسی و شغل ارتباط مستقیم‌ دارد. خودکارآمدی سواد اطلاعاتی در کشور ترکیه بیش از سایر کشورها بررسی شده است. اصالت/ ارزش: مفهوم خودکارآمدی که از سوی برجسته‌ترین و پراستنادترین روانشناس زندۀ دنیا و چهارمین روانشناس تاریخ این علم، یعنی آلبرت بندورا ارائه شد، نقشی اساسی در سواد اطلاعاتی ایفا می‌کند که متأسفانه در ادبیات علم اطلاعات در زبان فارسی دربارۀ آن بررسی کافی نشده است. مقالۀ حاضر اولین مقالۀ فارسی محسوب می‌شود که به‌صورت مروری به بررسی نقش خودکارآمدی در سواد اطلاعاتی و اطلاع‌جویی اختصاص می‌یابد.